پرکاری تیروئید زمانی ایجاد می‌شود که تیروئید مقدار زیادی هورمون تولید نماید و این موضوع باعث افزایش سرعت متابولیسم بدن می‌شود. شایع‌ترین نوع پرکاری تیروئید، بیماری گریوز (graves) نامیده می‌شود.
تیروئید غده ای است در جلوی گردن که مقابل نای قرار گرفته و شبیه یک پروانه می‌باشد. اعمال غده تیروئید توسط غده هیپوفیز که در مغز قرار دارد کنترل می‌شود. در واقع غده هیپوفیز، هورمون تحریک کننده غده تیروئید (TSH) را تولید می‌کند. TSH به غده تیروئید دستور تولید هورمون‌های بیشتر را می‌دهد.
عمل غده تیروئید عبارت است از تولید، ذخیره و آزادسازی هورمون‌های تیروئید (تیروکسین و تری‌یدوتیرونین).
هورمون‌های تیروئید، بر سوخت و ساز (متابولیسم) بدن تاثیر دارند. اگر هورمون تیروئید به اندازه کافی در خون وجود نداشته باشد، متابولیسم بدن کندتر می‌شود که به آن هیپوتیروئیدیسم (کم کاری تیروئید) می‌گویند و اگر هورمون تیروئید به مقدار در خون وجود داشته باشد متابولیسم بدن سریع‌تر می‌شود که به آن هیپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید) گفته می‌شود.
پرکاری تیروئید
این اختلال زمانی ایجاد می‌شود که تیروئید مقدار زیادی هورمون تولید نماید و این موضوع باعث افزایش سرعت متابولیسم بدن می‌شود. شایع‌ترین نوع پرکاری تیروئید، بیماری گریوز (graves) نامیده می‌شود.
پرکاری تیروئید بیماری نسبتا شایعی است که اکثر مردم از آن غافلند، یا به تشخیص آن اهمیت چندانی نمی‌دهند. پرکاری تیروئید، بزرگسالان 20 تا 40 ساله و عمدتاً زنان را گرفتار می‌کند.
علل پرکاری تیروئید
- سابقه خانوادگی ابتلا به پرکاری تیروئید
- استرس- جنس مؤنت
- بیماری‌های خودایمنی. در این بیماری‌ها بدن پادتن‌هایی تولید می‌کند و این پادتن‌ها تیروئید را وادار به تولید تیروکسین بیشتری می‌کنند. این بیماری گریوز نام دارد.
- وجود یک تومور خوش‌خیم در تیروئید
- در موارد نادر، تیروئید می‌تواند بر اثر یک عفونت ویروسی پرکار شود.
- یک یا چند توده در تیروئید افزایش فعالیت پیدا می‌کنند. اگر توده یک عدد باشد، گره سمی خودکار نامیده می‌شود. چندین توده، گواتر سمی چند گره ای نامیده می‌شود.
- التهاب تیروئید (تیروئیدیت)
- مصرف بیش از حد هورمون‌های تیروئید
- بعضی داروها مانند آمبودارون و محلول لوگول حاوی مقدار زیادی ید هستند که تیروئید جهت تولید هورمون از آن استفاده می‌کند. مصرف این داروها در بعضی از افراد، با ایجاد پر کاری تیروئید همراه است.
علائم پرکاری تیروئید
خستگی و بی حوصلگی
تحریک پذیری شدید و تنش‌های عصبی
افزایش اشتها
کاهش وزن: مبتلایان، با وجود این که زیادتر از حد عادی غذا می‌خورند دچار کاهش وزن می‌شوند.
اضطراب و بی‌قراری قابل توجه
تند، نامنظم و کوبنده بودن ضربان قلب
احساس گرما یا داغی
عدم تحمل به گرما
تغییر حرکات روده بزرگ (اسهال و گاهی یبوست)
بیرون زدگی غیر طبیعی کره چشم (اگزوفتامی)
لرزش دست‌ها و پاها
گاهی ریزش مو
خارش پوست
کاهش تمرکز
مشکلات بینایی (2 تا دیدن)
گاهی بزرگ شدن غده تیروئید
تشخیص پرکاری تیروئید
پزشک ممکن است برای شناسایی این بیماری از آزمایش خون، اسکن تیروئید و سونوگرافی استفاده نماید.
برای اسکن تیروئید، مقداری ید رادیواکتیو توسط بیمار نوشیده می‌شود. سپس یک دوربین مخصوص نقاطی از تیروئید که ید رادیواکتیو را جذب نموده است، شناسایی می‌کند که این نقاط محل‌های مشکل‌دار تیروئید هستند.
درمان پرکاری تیروئید
اختلالات تیروئید اگر به موقع تشخیص داده شوند، به راحتی با کمک روش‌های دارویی و یا جراحی قابل درمان می‌باشد. البته پرکاری تیروئید در اکثر بیماران با دارو کنترل می‌شود.
برای درمان پرکاری تیروئید، میزان هورمون‌های تیروئید را کاهش می دهند .درمان مناسب به اندازه بزرگی تیروئید، علل و سن بستگی دارد.
داروهای زیر برای کنترل پرکاری تیروئید مورد استفاده قرار می گیرند:
- داروهای ضد تیروئید برای مهار فعالیت غده تیروئید
- داروهایی برای کاهش ضربان قلب افزایش یافته
- ید رادیواکتیو که سلول‌های تیروئید را به طور انتخابی نابود می‌سازد
در صورتی‌که با کمک داروهای فوق و طی زمان مشخص، علائم بیماری بهبود نیافت، ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.
توصیه‌هایی برای مبتلایان به پرکاری تیروئید
* رژیم غذایی باید حاوی پروتئین زیاد باشد تا بافت‌های از دست رفته بدن در اثر فعالیت بیش از حد تیروئید بازسازی شوند .
* اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان علائم پرکاری تیروئید دارید، به پزشک مراجعه نمایید .
* اگر علائم شما به خصوص پس از عمل جراحی به طور ناگهانی بدتر شد و یا این‌که دچار علائم جدید و غیرقابل توجیه شدید، به پزشک مراجعه نمایید.
* تمام بیمارانی که پرکاری تیروئید و به دنبال آن مشکلات چشمی ناشی از آن را دارند، باید در فواصل معین جهت معاینات چشمی و به ویژه کنترل فشار داخلی چشم، به چشم‌پزشک مراجعه کنند.
* تشخیص قطعی بیماری پرکاری تیروئید، انجام آزمایش خون است.
* پرکاری تیروئید در زنان شایع‌تر است.
* در این بیماری باید از مصرف زیادید پرهیز شود.
* علائم و نشانه‌های این بیماری در کودکان نیز همانند بزرگسالان است.
* مصرف تمامی غذاها و نوشیدنی‌های تحریک‌کننده تیروئید مانند شکلات، قهوه و نوشابه باید در این بیماران کم شود.
* در این بیماری استفاده از سبزیجات خانواده کلم، اسفناج، شلغم، گلابی و هلو که کار تیروئید را کاهش می‌دهند توصیه می‌شود.
* به این بیماران توصیه می‌شود، روزانه 3 تا 4 لیترآب مصرف کنند، البته به شرطی که مشکل کلیوی یا قلبی نداشته باشند.
فرآوری: مریم سجادپور
بخش سلامت تبیان
منابع :
آی آر شفا
جام جم
دانشنامه رشد
دانشگاه علوم پزشکی مشهد- مرکز تحقیقات غدد
مطالب مرتبط :
کم‌حافظه‌اید؟ شاید از تیروئیدتان باشد!
علل و عوامل خطر کم کاری تیروئید
علایم کم کاری تیروئید در بزرگسالان و کودکان
کم کاری تیروئید؛ تشخیص، عوارض و درمان دارویی
